Cheilectomia – leczenie palucha sztywnego

Cheilectomia wykonywana jest w przypadku niewielkiego nasilenia zmian zwyrodnieniowych pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego (I MTP). Kwalifikacja obejmuje głównie stopnie I-II w klasyfikacji palucha sztywnego według Couglina i Shurnasa. Ponadto głowa I kości śródstopia powinna posiadać prawidłową chrząstkę w jej centralnej i podeszwowej części. W bardziej zaawansowanych zmianach zwyrodnieniowych cheliectomia byłaby niewystarczająca dla niwelacji dolegliwości bólowych.

Na czym polega cheilectomia stawu MTP palucha?

Zabieg cheilectomii polega na usunięciu patologicznych tkanek wchodzących w konflikt w trakcie ruchu zgięcia grzbietowego palucha.

1. Ortopeda w pierwszej kolejności usuwa przerośniętą błonę maziową, ciała wolne, oraz zrosty wewnątrzstawowe.
2. Dalszą część zabiegu stanowi usunięcie osteofitów (narośli kostnych) z głowy I kości śródstopia i podstawy paliczka bliższego palucha.
3. Następnie wykonywana jest skośna resekcja grzbietowej części głowy kości śródstopia (od około 1/4 do 1/3 wysokości) i ewentualnie częściowa resekcja paliczka podstawnego palucha.

Celem zabiegu jest zmniejszenie bólu i poprawa zakresu zgięcia grzbietowego I MTP palucha. W trakcie operacji powinno się osiągnąć około 70-90 stopni zgięcia grzbietowego palucha [1,3]. Po wygojeniu się tkanek zostaje z tego około 40-50% zakresu ruchu – pod warunkiem czynnego udziału pacjenta w procesie rehabilitacji pooperacyjnej.

Cheilectomia metodą na otwarto [2]

Podłużne pionowe cięcie skórne wykonywane jest przyśrodkowo względem ścięgna mięśnia prostownika długiego palucha. Następnie przecinana jest torebka stawowa celem uwidocznienia powierzchni stawowych. Tkanki miękkie zostają zabezpieczone retraktorami (np. Hohmann, Senn). Osteofity położone na podstawie paliczka bliższego są usuwane są za pomocą dłuta (chisel).  Staw śródstopno-paliczkowy pozostaje przy tym maksymalnie zgięty dla ochrony chrząstki stawowej głowy kości śródstopia. Następnie paluch zostaje maksymalnie zgięty podeszwowo. Grzbietowa część głowy kości śródstopia zostaje usunięta za pomocą piły (microsagittal saw). Uzyskany zakres zgięcia grzbietowego jest sprawdzany. W razie konieczności ortopeda przechodzi do pozostałych procedur leczenia palucha sztywnego.

Cheilectomia metodą małoinwazyjną [3]

W metodzie małoinwazyjnej wykonywane jest niewielkie 5 milimetrowe nacięcie skóry nad szyjką I kości śródstopia. Przez niewielki otwór wprowadzane są narzędzia (Long Shannon burrs, Wedge burrs, Brophy Burrs) służące opracowaniu i usuwaniu osteofitów. W razie konieczności wykonywane jest drugie kilkumilimetrowe nacięcie nad podstawą paliczka bliższego. Metodę małoinwazyjną cheilectomii cechuje mniejsza traumatyzacja okolicznych tkanek miękkich oraz punktowe dużo mniej widoczne blizny.

Pozostałe metody leczenia operacyjnego palucha sztywnego

Cheilectomia jest jedną z procedur wykonywanych w ramach leczenia bolesnego palucha sztywnego. Inne procedury to:

• Osteotomia skracająca I kość śródstopia (uzupełniająco do cheilectomii),
• Osteotomia Moberga paliczka bliższego palucha (uzupełniająco do cheilectomii),
• Artrodeza stawu MTP palucha – ZŁOTY STANDARD leczenia zaawansowanej postaci palucha sztywnego,
• Endoprotezoplastyka stawu MTP palucha,
• Artroplastyka resekcyjna Kellera.

Na podstawie:

1. Kołodziejski P „Paluch sztywny bolesny” [w:] Napiontek M (red.) „Stopa i staw skokowo-goleniowy w praktyce ortopedycznej”; Medipage, Warszawa 2018.
2. Marks R „Dorsal Cheilectomy for Hallux Rigidus” [w:] Easley M, Wiesel S (red.) „Operative techniques in foot and ankle surgery”; Wolters Kluwer, LWW 2010.
3. De Prado et al. „Minimally Invasive Management of Hallux Rigidus” [w:] Maffulli N, Easley M (red.) „Minimally Invasive Surgery of the Foot and Ankle”; Springer London 2011.