Odwrócona endoproteza stawu ramiennego

Odwrócona endoproteza stawu ramiennego (rTSA, reverse Total Shoulder Arthroplasty) to sztuczny implant, którego komponenty wszczepiane są odwrotnie niż wynika to z anatomicznej budowy stawu ramiennego. Element pełniący rolę panewki umieszczany jest w nasadzie bliższej kości ramiennej, natomiast element pełniący rolę głowy stabilizowany jest śrubami w panewce łopatki.

Jakie są wskazania do wszczepienia odwróconej endoprotezy barku (stawu ramiennego)?

Odwrócona endoproteza stawu ramiennego wykonywana jest w przypadku:

• „pseudoporażenia” (ang. pseudoparalisis) w nienaprawialnych masywnych uszkodzeniach stożka rotatorów (pacjent nie jest w stanie poruszać ramieniem w zakresie, który pozwoliłby realizować podstawowe czynności życiowe, np. spożywanie pokarmu),
• artrozy (zwyrodnienia) stawu ramiennego spowodowanej przewlekłą niestabilnością stawu ramiennego w warunkach niewydolności stożka rotatorów,
• artrozy spowodowanej niestabilnością mechaniczną z dużą utratą tkanki kostnej wydrążenia stawowego łopatki,
• niektórych złamań nasady bliższej kości ramiennej z nienaprawialnym uszkodzeniem i/lub jałową martwicą głowy kości ramiennej,
• braku zrostu po zespoleniu złamania bliższej nasady kości ramiennej,
• jako zabieg rewizyjny po klasycznej endoprotezoplastyce stawu ramiennego,
• leczenia nowotworów nasady bliższej kości ramiennej.

Dlaczego odwrócona endoproteza stawu ramiennego dobrze sprawdza się w leczeniu całkowitego zerwania ścięgien stożka rotatorów?

Co to jest stożek rotatorów?

Stożek rotatorów to grupa mięśni odpowiedzialnych za wykonywanie ruchów w stawie ramiennym:

• mięsień nadgrzebieniowy (odwiedzenie ramienia do 90 stopni i rotacja ramienia na zewnątrz),
• mięsień podgrzebieniowy (rotacja ramienia na zewnątrz),
• mięsień podłopatkowy (rotacja ramienia do wewnątrz, przywiedzenie ramienia),
• mięsień obły mniejszy (rotacja ramienia na zewnątrz).

Powyższe mięśnie posiadają swoje przyczepy początkowe na łopatce, otaczają z góry / przodu / tyłu staw ramienny i kończą się na nasadzie bliższej kości ramiennej. Mięśnie stożka rotatorów, odpowiednio napinając się, zapewniają stabilizację głowy kości ramiennej w panewce, która jest kluczowa dla płynnych ruchów ramieniem.

Uszkodzenie ścięgien stożka rotatorów i kompensacyjne działanie mięśnia naramiennego

Najczęściej dochodzi do uszkodzenia ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego odpowiedzialnego za odwiedzenie ramienia oraz centralizację głowy kości ramiennej w panewce łopatki.

W warunkach całkowitego zerwania ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego aktywność mięśnia naramiennego powoduje nieprawidłowe pociąganie głowy kości ramiennej do góry, wywołując niestabilność stawu. Zaburzenia ulega biomechanika stawu, wskutek czego nie jest możliwe prawidłowe wykonanie ruchu odwiedzenia. Ruchom stawu ramiennego często towarzyszy ból wynikający z podrażnienia kaletki podbarkowej oraz nasilenia zmian zwyrodnieniowych.

Odwrócona endoproteza stawu ramiennego zmienia kierunek działania mięśnia naramiennego

Korzyści ze wszczepienia odwróconej endoprotezy barku (stawu ramiennego):

• dośrodkowe przesunięcie środka obrotu sztucznego stawu ramiennego,
• zmniejszenie działania dogłowowych sił ścinających oddziałujących na komponenty endoprotezy,
• zwiększenie działania sił kompresyjnych, wspierających wzajemny docisk komponentów endoprotezy i poprawę stabilności implantu,
• bardzo dobra kongurencja promienia krzywizny w komponencie glenoidowym i ramiennym,
• podczas próby ruchu odwiedzenia, bardziej aktywne stają się aktony przedni i tylny mięśnia naramiennego.

Skurcz mięśnia naramiennego nie powoduje już translatorycznego uniesienia kości ramiennej, ale umożliwia jej rotację względem łopatki, co przekłada się na czynny ruch odwiedzenia ramienia.

Kiedy stosuje się klasyczną endoprotezę a kiedy odwróconą endoprotezę stawu ramiennego?

Klasyczna endoprotezoplastyka z anatomicznym umiejscowieniem głowy i panewki implantu może być wykonywana w leczenia zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych stawu ramiennego lub nienaprawialnych złamań kości ramiennej, gdy jednocześnie zachowana jest dobra funkcja mięśni stożka rotatorów.

Wydolność mięśni stożka rotatorów jest konieczna, by zabieg anatomicznego wszczepienia endoprotezy zakończył się powodzeniem. W przeciwnym wypadku istnieje podwyższone ryzyko zwichnięcia endoprotezy lub obluzowania jej komponentów.

—

Na podstawie:

• Rugg, Caitlin M et al. “Reverse Total Shoulder Arthroplasty: Biomechanics and Indications.” Current reviews in musculoskeletal medicine vol. 12,4 (2019): 542-553. doi:10.1007/s12178-019-09586-y.
• Familiari, Filippo et al. “Reverse total shoulder arthroplasty.” EFORT open reviews vol. 3,2 58-69. 28 Feb. 2018, doi:10.1302/2058-5241.3.170044