Endoproteza kolana – na ile lat wystarcza?
Na ile lat wystarcza endoproteza kolana? Wiedza dotycząca żywotności sztucznego implantu stawu kolanowego jest bardzo istotna w planowaniu zabiegu alloplastyki stawu kolanowego. Zużywanie się endoprotezy jest nieuchronne – to jak długo endoproteza wytrzyma, zależy od wielu czynników. Warto wiedzieć jak dbać o implant, aby służył Ci jak najdłużej.
Jak długo wytrzymuje endoproteza kolana?
Wyniki metaanalizy z 2019 roku pokazały [1], że:
- endoproteza całkowita (TKA, total knee arthroplasty) wytrzymuje przynajmniej 15 lat w 95% przypadków, natomiast 25 lat już tylko w 82% przypadków,
- endoproteza jednoprzedziałowa (UKA, unicompartmental knee arthroplasty) wytrzymuje 15 lat w 77% przypadków, natomiast 25 lat już tylko w 70% przypadków.
U młodych pacjentów, którzy posiadają nieodwracalne i nienaprawialne zniszczenia chrząstki tylko w obrębie jednego przedziału kolana, dąży się do wszczepienia endoprotezy jednoprzedziałowej. Po zużyciu się tego rodzaju endoprotezy stosunkowo łatwo jest osadzić endoprotezę całkowitą. Rewizyjne zabiegi endoprotezy całkowitej są o wiele trudniejsze do przeprowadzenia, a ponadto są obarczone wyższym ryzykiem powikłań.
Endoproteza kolana – operacja (film)
Obejrzyj animację prezentującą wszczepienie endoprotezy jednoprzedziałowej kolana (materiały edukacyjne firmy Arthrex):
Jak dbać o endoprotezę stawu kolanowego?
- dobrze przeprowadzona rehabilitacja po operacji wszczepienia endoprotezy to podstawa – odpowiednio wcześnie wdrożone ćwiczenia zakresu ruchu zapobiegną powstawaniu zrostów tkanek miękkich i zapobiegną dolegliwościom bólowym w późniejszym okresie,
- wzmacniaj mięśnie stabilizujące kolano – regularnie wykonuj ćwiczenia zalecone przez fizjoterapeutę – pozwoli to na poprawę funkcji kolana, zmniejszy ryzyko upadku oraz ograniczy siły, które nadmiernie obciążają implant,
- dbaj o prawidłową masę ciała – w razie nadwagi spróbuj zrzucić zbędne kilogramy, np. poprzez jazdę na rowerze,
- unikaj klękania oraz aktywności, w których kolano będzie nadmiernie obciążone (szczegółowe informacje w dalszej części tekstu).
Endoproteza kolana – kiedy można chodzić bez kul?
Częściowe obciążenie kończyny przy niektórych rodzajach endoprotez możliwe jest już w kilku pierwszych dniach po operacji. Następnie stopniowo zwiększane jest obciążanie kończyny operowanej – wtedy kule stanowią jedynie formę asekuracji i ochrony przed upadkiem.
Pełne odstawienie kul jest możliwe, gdy dzięki ćwiczeniom Twoje kolano jest na tyle stabilne, by płynnie chodzić bez dodatkowej asekuracji. Większość pacjentów całkowicie odstawia kule w 2 miesiącu po operacji, przy czym chodzenie po domu bez kul może nastąpić dużo wcześniej. Najpóźniej następuje odstawienie kul przy chodzeniu po nierównym podłożu lub korzystaniu z komunikacji miejskiej.
Kiedy można prowadzić samochód po alloplastyce kolana?
Bezpieczne prowadzenie auta jest możliwe w ok. 6-8 tygodniu po wszczepieniu endoprotezy kolana. W każdym przypadku uzyskaj pozwolenie od fizjoterapeuty lub ortopedy, abyś był pewien, że Twoje kolano będzie na to gotowe.
Endoproteza kolana – jak spać?
Po wygojeniu kolana najbardziej optymalną pozycją do spania jest leżenie na plecach lub na boku na stronie nieoperowanej. W przypadku leżenia na plecach kolano powinno pozostać wyprostowane. Należy unikać wkładania pod podudzie wałków wypychających piszczel do przodu.
W przypadku leżenia na boku między nogi można włożyć płaską poduszkę piankową – dzięki temu kolano będzie oparte o poduszkę większą powierzchnią. Pozwala to ograniczyć ewentualne siły koślawiące oddziałujące na sztuczny implant kolana.
Czego unikać po wszczepieniu endoprotezy kolana?
- Długotrwałe siedzenie na niskich krzesłach z dużym zgięciem kolana
Staraj się wybierać krzesła z wysokością siedziska, które pozwolą utrzymać kąt przynajmniej 90 stopni pomiędzy Twoim udem a podudziem.
- Bieganie i inne sporty z elementami skocznościowymi
Podczas biegania czy skakania siły oddziałujące na kolano są dużo większe (ok. 3 razy) niż podczas chodzenia. Nagły wzrost obciążenia implantu przy lądowaniu może uszkodzić implant i/lub zwiększyć ryzyko jego przedwczesnego zużycia.
- Sporty kontaktowe grożące mocnym urazem kolana i/lub upadkiem
Rugby czy piłka nożna to dyscypliny, w których łatwo o uderzenie w okolicę kolana i tym samym uszkodzenie lub zwichnięcie endoprotezy. Z kolei jazda na rolkach, łyżwach czy deskorolce wiąże się z dość wysokim ryzykiem upadku, w związku z czym aktywności te nie są zalecane osobom po alloplastyce stawu kolanowego.
- Podnoszenie ciężarów w pozycji stojącej
Dodatkowe kilogramy to bez wątpienia niekorzystne zwiększenie obciążenia dla implantu.
Co przyspiesza zużycie endoprotezy kolana?
Co skraca żywotność implantu? Rand i wsp. [2] wyodrębnili czynniki mogące negatywnie wpływać na wytrzymałość endoprotezy kolana (po endoprotezoplastyce pierwotnej):
Młody wiek, a raczej zwiększony poziom aktywności
Autorzy zaproponowali, że osoby w młodym wieku wykazują wyższy poziom aktywności, co predysponuje do zwiększonych obciążeń endoprotezy i jej przedwczesnego zużycia.
Płeć męska
Dotychczas wykazano krótszą żywotność endoprotez kolana u mężczyzn w porównaniu do kobiet.
Poprzednio wykonywane operacje w obrębie kolana
W 10-letniej obserwacji autorów publikacji [2] wykazano krótszą żywotność endoprotezy u osób, które przeszły wcześniej inne zabiegi operacyjne w obrębie kolana.
Choroby zapalne układu ruchu – niejednoznaczne wyniki
Wyniki niektórych badań poświadczają, że u osób cierpiących na zapalne choroby układowe (np. reumatoidalne zapalenie stawów) istnieje podwyższone ryzyko obluzowania endoprotezy kolana. Z drugiej strony autorzy przeglądu [2] znaleźli także opracowania przemawiające za tym, że żywotność endoprotezy u osób z chorobą zwyrodnieniową jest wyższa niż u osób z układową chorobą zapalną. Czynnik ten powinien więc zostać dokładniej zbadany.
Typ endoprotezy kolana
Autorzy publikacji (2) zanotowali dłuższą żywotność endoprotezy kolana w przypadku implantów cementowych w porównaniu do bezcementowych. Kolejne badania są konieczne, aby potwierdzić te wyniki.
Obserwacje dotyczące rodzaju endoprotez kolana – implantów z zachowaniem więzadła krzyżowego tylnego (PCL, posteriori cruciate ligament) bez stabilizacji oraz implantów ze stabilizacją tylną, pozostają na ten moment niejednoznaczne.
WRÓĆ DO DZIAŁU OPERACJE KOLANA
Źródła:
- Evans, Jonathan T et al. “How long does a knee replacement last? A systematic review and meta-analysis of case series and national registry reports with more than 15 years of follow-up.” Lancet (London, England) vol. 393,10172 (2019): 655-663. doi:10.1016/S0140-6736(18)32531-5
- Rand JA, Trousdale RT, Ilstrup DM, Harmsen WS. “Factors affecting the durability of primary total knee prostheses.” J Bone Joint Surg Am. 2003 Feb;85(2):259-65. doi: 10.2106/00004623-200302000-00012. PMID: 12571303.